Memleket Hangi Dilde? Dilin Bizim İçin Anlamı
İzmir’de yaşayan biri olarak “memleket hangi dilde?” sorusunu sıkça duyuyorum. Hem de öyle öylesine bir soru değil; bazen ciddi, bazen şaka, bazen de birinin derin düşüncelerini dile getirdiği bir anın başlangıcı gibi. Ama kabul edelim, birinin “memleket hangi dilde?” diye sorması, hem komik hem de düşündürücü. O zaman hadi, bu sorunun cevabını mizahi bir şekilde keşfe çıkalım.
Memleket Hangi Dilde? Cevap Arayışı
Bir gün arkadaş grubumuzla yine o klasik “dün ne yaptık?” sohbetlerinden birini yapıyorduk. Bir arkadaşım, “Ya, benim memleketin dili neydi? O yüzden hatırlayamıyorum,” dedi. Hepimiz şaşkın bakışlarla birbirimize bakarken, konu tam anlamıyla ne olduğunu kavrayamadan, başka bir arkadaşım “Türkçe tabii ki!” dedi. Ama sonra birden kafama takıldı. “Memleket hangi dilde?” sorusunun cevabı aslında sadece Türkçe mi olmalıydı?
İzmir’de büyüyen biri olarak, memleketim için kullanılan farklı kelimeler de var. Hani, “çekirdek” deyince herkesin aklına gelen şey, bazen İzmirli için “sohbet” oluyor. “Bir şey söylesem mi?” yerine “Yani, ne diyon?” demek, memleketteki dilin bazen dil değil, bir duygu hâline gelmesi. O yüzden “memleket hangi dilde?” sorusu, sadece bir dil meselesi değil, aslında bir yaşam tarzı, bir tavır, bir izlenim meselesi.
Türkçe mi, İzmirce mi?
Tabii ki her şeyin bir cevabı var. Ama burada, İstanbul’dan İzmir’e göç etmiş birinin yaşadığı zorlukları hayal edin. Kendi memleketinin dilinde o kadar rahatken, İzmir’e geldiğinde herkesin ne dediğini tam anlamıyor. Sadece “ne diyon?” demekle kalıyor. Örnek verelim:
– “Hadi gel, şu sahilde takılalım.”
– “Sahilde mi? Ne demek istiyorsun?”
– “Biliyorsun işte, denizin kenarında, kumda yürüyelim.”
– “Aa, evet! Şimdi anladım. Bu İzmirce!”
İzmirce, öyle bir dil ki, bazen dilin kısımlarını dilde değil, tavırda buluyorsun. Yani, “memleket hangi dilde?” sorusunun cevabı, biraz da o “şeytanın arkasında” saklı.
Bir İzmirli Olarak Memleket Hangi Dilde? Sorusu İle Çelişen Anlar
Ama gelin görün ki, burada başka bir şey var. İzmirli olmanın özelliği nedir, diye sorsanız? Tabii ki de tatlı, güler yüzlü, esprili olmak değil mi? Hem de öyle doğal! Ama bir gün, misafirim geldi. O da ne yaptı? “Ya, ne kadar çok şey söylediniz! Hep İzmirce konuşuyorsunuz, ben hiç anlamıyorum!” dedi. O an, “Evet ya, biz her şeyi İzmirce mi konuşuyoruz?” diye düşündüm.
– “İzmirce ne demek?”
– “Yani, işte… Çekirdek, bi’ de ‘yani’ çok kullanıyoruz ya, mesela: ‘Bunun gibi şeyler var.’”
– “Aaa, o zaman neyi anlatmak istiyorsunuz?”
– “Yani işte! Bu, bizim dilimiz, bizim tarzımız…”
Birden her şey karıştı, çünkü İzmirli olmak başka bir şey, memleketin dilinde olmak başka bir şey. Kimse İzmirce’yi sorgulamaz, o şehrin ruhudur. Yani, bir İzmirli olarak “memleket hangi dilde?” sorusunun cevabı, genellikle duygularda, tavırlarda gizlidir. Kelimelere dökülmeyen, fakat içten içe bir anlam taşıyan bir dil var.
İzmirce’nin En Sevilen Hallerinden Biri
Hadi biraz eğlenelim ve İzmirce’nin o büyülü yanlarına bir göz atalım. İzmirli olmak demek, bazen söylenen bir kelimenin sadece kelime değil, duygularla, mimiklerle ve bakışlarla bir bütün olması demek. Mesela “çekirdek” dediğinizde bir İzmirli, sadece bu kelimeyi duymayacak; aynı zamanda sizinle birlikte çay içiyor, sohbet ediyor, gülümsüyor. Bütün bunlar, İzmirce’nin bir parçası.
– “Şey, nasıl gidiyor?”
– “İyi, aslında fena değil, biraz levane oldum ama…”
Bu cümleyi sadece İzmirli biri anlayabilir. Diğer insanlar şaşkın bakışlarla “Levane mi? Ne demek bu?” diye sorar. Levane demek, bir İzmirli için “ağır bir düşünsel karmaşa” demekken, bir başkası bunu anlamaz. Bunu İzmirce’ye çevirmek gerekirse: “Yani, kafam karıştı, ne diyeceğimi bilemiyorum.”
Sonuçta, Memleket Hangi Dilde? Cevap Bizimle
Sonuç olarak, “memleket hangi dilde?” sorusunun cevabını birine verirken, aslında o kişinin ne kadar İzmirli, ne kadar yerel olduğunu ve ne kadar dilin içini hissedebileceğini gözlemlemiş oluyorsunuz. Biz İzmirli’ler, kelimeleri sadece konuşmak için değil, yaşadığımız şehirle özdeşleşerek, duygularımızı ifade etmek için kullanırız. Bunu anlamak biraz zor olabilir. Çünkü İzmirce bazen tam anlamıyla kelimelere dökülmeyen bir hikâye anlatır.
O yüzden “memleket hangi dilde?” sorusunun cevabı çok basit değil. Sadece Türkçe değil; duygularla harmanlanmış, içten, eğlenceli, bazen de fazlasıyla düşündürücü bir dildir. Yani, bir İzmirli için “memleket hangi dilde?” sorusunun cevabı, gerçekten her şeyin anlamını kaybettiği anlarda başlar: Ne kadar karmaşık olsa da, her şeyin kendine özgü bir anlamı vardır.